Gradski muzej Vršac je zavičajni muzej, kompleksnog tipa, u kome su zastupljena stručna odeljenja: arheološko, istorijsko, numizmatičko, etnološko, prirodnjačko, umetničko, kao i konzervatorska radionica za keramiku i štafelajno slikarstvo . Osnovan je daleke 1882. godine i spada među najstarije muzeje u Srbiji. Muzej je posvećen prikupljanju, zaštiti, prezentaciji i interpretaciji višeslojne i multinacionalne kulturne baštine sa prostora Banata.
U muzeju se poštuju principi moderne muzeološke prakse i postoje uslovi sigurne zaštite kulturnih artefakata. Impresivna kolekcija sa više od 260.000 objekata i artefakta, od značaja za Vršačku zanimljivu, živu prošlost, čini danas posed Vršačkog muzeja. Bogatstvo kolekcija Gradskog muzeja svedoči o Vršcu i ljudima sa ovog podneblja od perioda prvih ljudskih naseobina u paleolitu do današnjih dana. Izložbe i aktivnosti koje muzej sprovodi teže da probude interesovanje za Vršac kao multikulturalnu tačku sa prošlošću koja meša uticaje mnogih nacija: Slovena, Germana, Mađara, Rumuna, Turaka, Rimljana….
Danas Gradski muzej ima izložbene postavke u tri objekta. Središte muzeja je u zgradi „Konkordija“. Zgrada „Apoteka na stepenicama”, ima svojstvo spomenika kulture od velikog značaja, i u njoj se nalaze stalne postavke „Umetnost farmacije -od biljke do tablete” i „Prirodnjačka postavka”. Posle rekonstrukcije, koja je urađena zahvaljujući sredstvima Opštine Vršac i Pokrajniske vlade, u 2015. godini, svečano je otvoreno obnovljeno zdanje Vršačkog zamka sa stalnom postavkom „ Život u utvrđenju u srednjovekovnom Banatu “
Programi rada Gradskog muzeja se osmišljavaju i realizuju sa težnjom da najširoj javnosti omogući da sagleda segmente kulturnog i istorijskog nasleđa i o tome stvori individualna znanja. Prezentovanjem, kroz vekove prikupljenih kulturnih artefakata, Muzej omogućava objektivnu interpretaciju istorijskih činjenica.
Istorijat
Daleke 1882. godine Gradsko predstavništvo vršačke municipije, na predlog Julijusa Friša, donosi zaključak o osnivanju Muzeja. Povod za to bilo je otkrivanje velike ostave rimskog novca cara Konstantina iz IV veka u Velikom ritu kraj Vršca. Novac je otkupljen i dat na čuvanje u zgradu Magistrata dok se ne obezbedi prostor za Muzej. Iste godine donet je i zaključak da se odobrava Eduardu Ritingeru (poznati kolekcionar arheoloških i numizmatičkih artefakata) da na tom lokalitetu preduzme arheološka iskopavanja. Period od 1882. do 1894. godine, kad Muzej dobija prostor (u zgradi “Konkordija”), kustosa i Statut, možemo nazvati “ustanova u osnivanju”. Za kustosa je postavljen Feliks Mileker (1858–1942), kome pripada velika zasluga na obogaćivanju muzejskih zbirki putem terenskih iskopavanja, otkupa predmeta od kolekcionara, a znatan deo starina našao je svoje mesto u Muzeju i poklonom brojnih darodavaca.
Problem prostora, jedno je od egzistencijalnih pitanja koje prati Muzej od osnivanja do današnjih dana. Zgrada “Konkordija”, u kojoj je Muzej dobio dve prostorije (u jednoj od njih je 1896. god. organizovana izložba i otvorena za javnost), bila je nedovoljna. Godine 1905. otkupljena je zgrada nemačkog zabavišta za potrebe Gradskog muzeja i Gradske javne biblioteke, koje su na predlog gradske municipije poočetkom 1898. god. spojene u jednu ustanovu. Posle adaptacije i opremanja prostora, sređene su zbirke Muzeja, a pod uticajem Zemaljskog odbora za muzeje i biblioteke, formiraju se 1909. god. Etnološka i Prirodnjačka zbirka, a 1910. i Umetnička (ranije su formirane arheološka, numizmatička i istorijska). Za Muzej su izrađene nove vitrine, uređeni depoi za smeštaj materijala i 23. oktobra 1910. godine svečano je otvorena nova stalna postavka. Ukupan fond muzejskih predmeta tada je brojao 30.931 muzealija.
Posle 1910. godine Muzej ulazi u mirnije tokove razvoja. Prvi svetski rat, a zatim ulazak Vojvodine i Banata u sastav nove države SHS, prošao je bez većih potresa. Muzejske zbirke se uvećavaju, a priliv muzealija je znatan. Tako 1920. godine Muzej raspolaže sa 101.590 predmeta, 1932. godine taj broj iznosi 109.354, a 1940. godine, penje se na 122.432 predmeta, da bi danas na početku XXI veka brojao 260.000 eksponata.
U periodu od 1894. pa do 1942. godine u Muzeju je radio kao kustos Feliks Mileker. Neumornim radom na proučavanju arheologije i istorije, prateći stručnu literaturu, vodeći korespodenciju sa istaknutim naučnicima, izgrađuje svoju ličnost u značajnog istraživača. Rezultati njegovog rada su značajni i na polju publicistike sa 300 objavljenih radova. Pred opasnošću Drugog svetskog rata 1941. godine najznačajni eksponati iz Muzeja, sklonjeni su u trezor Narodne banke. Posle Milekerove smrti 1942. godine Muzej je zatvoren.
Posle oslobođenja od fašizma 1945. godine, nastaje nova etapa u razvoju Muzeja. Biblioteka se izdvaja i 1947. preseljava u drugu zgradu, a Muzej ponovo otvara vrata posetiocima. U narednim godinama, Muzej kadrovski jača, tako da su danas pokrivena sva stručna odeljenja i zbirke odgovarajućim kadrom, sem Prirodnjačke zbirke koja nema stručnjaka.
Danas Gradski muzej ima izložbene postavke u tri objekta. Središte muzeja je u zgradi „Konkordija“. Zgrada „Apoteka na stepenicama”, ima svojstvo spomenika kulture od velikog značaja, i u njoj se nalaze stalne postavke „Umetnost farmacije -od biljke do tablete” i „Prirodnjačka postavka”.
Posle rekonstrukcije, koja je urađena zahvaljujući sredstvima Opštine Vršac i Pokrajinske vlade, u 2015. godini, svečano je otvoreno obnovljeno zdanje Vršačkog zamka.
U zgradi Muzeja, u ulici Bulevar Žarka Zrenjanina 20, gde se nalazi smeštajni i radni prostor, postoje sale za tematske izložbe, koje se smenjuju u toku godine.
