Όλυμπος. Δεν είναι απλώς ένα βουνό. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος φυσικής ομορφιάς, ιστορίας και μυθολογίας. Υψώνεται περήφανα, σαν γιγάντιος πύργος σχεδόν στα 2.918 μ., χωρίς κανένα γύρω βουνό να αμφισβητεί την κυριαρχία του.
Είναι το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας, γνωστό παγκοσμίως κυρίως για το μυθολογικό του πλαίσιο, καθώς στην κορυφή του (Μύτικας-2918 μ.) κατοικούσαν οι Δώδεκα «Ολύμπιοι» Θεοί, σύμφωνα με τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Είναι, επίσης, το δεύτερο σε ύψος βουνό στα Βαλκάνια.
Για την ετυμολογία της ορεωνυμίας «Όλυμπος» έχουν εκφραστεί διάφορες εκδοχές (ουρανός, λαμπρός, ψηλός, βράχος κ.α.). Κατά μία εκδοχή, η λέξη Όλυμπος είναι προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου, του οποίου η αρχική σημασία θα πρέπει να ήταν απλά «βουνό».
Δεσπόζει επιβλητικός στα όρια Μακεδονίας και Θεσσαλίας, με μια σειρά από ψηλές κορυφές, που αυλακώνουν βαθιές χαράδρες, γύρω από τις οποίες εκτείνεται μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας. Για την προστασία της μοναδικής αυτής κληρονομιάς, ανακηρύχθηκε ήδη από το 1938 ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας.
Εκείνος που ανέβηκε πρώτος στην κορυφή του μυθικού βουνού, τον Μύτικα, ήταν ο Χρήστος Κάκκαλος, ο Λιτοχωρίτης κυνηγός και λαουτάρης, οδηγώντας ως εκεί δύο Ελβετούς, τον περίφημο φωτογράφο Frédéric Boissonnas και τον συνοδό του, Daniel Baud – Bovy, στις 2 Αυγούστου 1913. «Ο Όλυμπος μας φώναζε από τόσον καιρό», σημειώνει ο Ελβετός Boissonas, στο χρονικό του. «Η ομορφιά του δεν είναι μόνο στη φύση. Η ομορφιά του, είναι ομορφιά πνευματική. Εκφράζει το θείο”. Ο δρόμος πλέον για τις κορυφές είχε ανοίξει.
Κάθε χρόνο χιλιάδες φυσιολάτρες επισκέπτονται τον Όλυμπο, για να θαυμάσουν από κοντά τη γοητεία της φύσης του και να χαρούν την περιήγηση στις πλαγιές του. Ακόμη περισσότεροι είναι οι ορειβάτες και αναρριχητές που συρρέουν από κάθε γωνιά του πλανήτη, για την κατάκτηση των κορυφών του, κυρίως του «Μύτικα», την κατοικία των 12 ολύμπιων θεών.
Ο συμπαγής ορεινός όγκος του Ολύμπου, δεσπόζει επιβλητικός στα όρια Μακεδονίας και Θεσσαλίας, με μια σειρά από ψηλές κορυφές που αυλακώνουν βαθιές χαράδρες, γύρω από τις οποίες εκτείνεται μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας. Για την προστασία της μοναδικής αυτής κληρονομιάς, ανακηρύχθηκε ήδη από το 1938 ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας.
Κάθε χρόνο χιλιάδες φυσιολάτρες επισκέπτονται τον Όλυμπο, για να θαυμάσουν από κοντά τη γοητεία της φύσης του και να χαρούν την περιήγηση στις πλαγιές του. Ακόμη περισσότεροι είναι οι ορειβάτες και αναρριχητές που συρρέουν από κάθε γωνιά του πλανήτη για την κατάκτηση των κορυφών του και κυρίως του «Μύτικα» την κατοικία των 12 ολύμπιων θεών.
Οργανωμένα ορεινά καταφύγια με ποικίλες ορειβατικές και αναρριχητικές διαδρομές βρίσκονται στη διάθεση των επισκεπτών που θέλουν να εξερευνήσουν τις ομορφιές του. Κλασική αφετηρία αποτελεί το Λιτόχωρο, στους ανατολικούς πρόποδες του βουνού, 100 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, όπου στις αρχές κάθε καλοκαιριού καταλήγει ο παγκοσμίως γνωστός Ορειβατικός Μαραθώνιος Ολύμπου.
Οριοθέτηση
Ο Όλυμπος, το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας βρίσκεται στα νοτιοδυτικά όρια της Μακεδονίας με τη Θεσσαλία, ορίζοντας τα σύνορα των νομών Πιερίας και Λάρισας (συντεταγμένες 40°05’Β 22°21’Α).
Η επίδραση της βροχής και του ανέμου σε συνδυασμό με τις συχνά βίαιες δυνάμεις της φύσης, σμίλευσαν τη σημερινή μορφή του Ολύμπου, που υψώνεται περήφανα σαν γιγάντιος πύργος σχεδόν στα 3.000m, χωρίς κανένα γύρω βουνό να αμφισβητεί την κυριαρχία του. Βρίσκεται μόλις 18 χλμ από την παραλία του Λιτόχωρου και έτσι αρκετοί τολμηροί κατορθώνουν να συνδυάσουν αυθημερόν τις χιονισμένες κορυφές με ένα μπάνιο στις Ολυμπιακές ακτές.
Τα όρια του βουνού εκτείνονται σχεδόν κυκλικά σε περίμετρο 150 χλμ, με μέση διάμετρο 26 χλμ ως εξής:
Στα βορειοδυτικά, ξεκινώντας από το βλαχοχώρι του Κοκκινοπλού, το Μακρύρεμα χωρίζει τον Όλυμπο από τον ορεινό όγκο της Βουλγάρας και στις βορειοανατολικές υπώρειες συναντούμε τα χωριά Πέτρα, Βροντού και Δίον.
Στην ανατολική πλευρά υπάρχει η κωμόπολη του Λιτόχωρου, όπου καταλήγει το φαράγγι του Ενιπέα(Βύθου), που κόβει στη μέση τον ορεινό όγκο.
Στη νοτιοανατολική πλευρά , η χαράδρα της Ζηλιάνας, αποτελεί φυσικό διαχωριστικό όριο από τον Κάτω Όλυμπο, ενώ στις νοτιοδυτικές υπώρειες βρίσκονται τα χωριά Συκαμινέα και Καρυά. Δυτικά τα όρια ορίζονται από τη Μονή Αγίας Τριάδας Σπαρμού και το χωριό Πύθιο.
Στις υπώρειες του Ολύμπου εκτείνεται το Ξηροκάμπι, ζώνη με χαμηλή βλάστηση και μικροπανίδα και πιο ανατολικά η εύφορη πεδιάδα του Δίου, την οποία διασχίζουν τα ρέματα του Ολύμπου, προτού καταλήξουν στο Θερμαϊκό Κόλπο.
Γεωλογία
Ο Όλυμπος είναι ένα συμπαγές, σχετικά μικρό σε έκταση (600 τετραγωνικά χιλιόμετρα) αλλά πολύκορφο και βραχώδες βουνό, με σχεδόν κυκλικό σχήμα. Από τα σχετικά νεώτερα βουνά μας, αφού η ηλικία των κυρίως πετρωμάτων του υπολογίζεται ότι δεν ξεπερνά τα 200.000.000 χρόνια, όταν το μεγαλύτερο τμήμα της Ελλάδας -και της Μεσογείου- βρισκόταν στον πυθμένα μιας ρηχής θάλασσας, όπου αποτέθηκαν τα κύρια υλικά, από τα οποία αργότερα σχηματίσθηκαν τα σημερινά πετρώματα.
Τα διάφορα γεωλογικά γεγονότα που ακολούθησαν, προκάλεσαν την ανάδυση όλης της περιοχής και τον βυθό της Θάλασσας. Πριν από 1.000.000 χρόνια, οι παγετώνες κάλυψαν τον Όλυμπο και δημιούργησαν τα πλατώματα και τα κοιλώματα του βουνού. Με την άνοδο της θερμοκρασίας που ακολούθησε οι πάγοι έλιωσαν και οι χείμαρροι που δημιουργήθηκαν παρέσυραν μεγάλες ποσότητες θρυμματισμένων πετρωμάτων στα χαμηλότερα σημεία, σχηματίζοντας τα αλλουβιακά ριπίδια, που απλώνονται σ’ ολόκληρη την περιοχή, από τους πρόποδες του βουνού μέχρι την θάλασσα.
Περισσότερες λεπτομέρειες για την Γεωλογία του Ολύμπου, μπορείτε να βρείτε στο Μουσείο Γεωλογικής Ιστορίας Ολύμπου.
Μορφολογία
Η πολύπλοκη γεωλογική ιστορία της περιοχής, καταφαίνεται και από τη μορφολογία του Εθνικού Δρυμού και όλου του Ολύμπου. Χαρακτηριστικό του είναι οι βαθιές χαράδρες και οι δεκάδες ομαλές κορυφές, αρκετές από τις οποίες με υψόμετρο πάνω από 2.000μ, όπως ο Άγιος Αντώνιος (2.815μ),ο Καλόγερος (2.700μ), η Τούμπα (2.801μ) και ο Προφήτης Ηλίας (2.803μ). Ωστόσο, οι κεντρικές, σχεδόν κάθετες βραχώδεις κορυφές είναι αυτές που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, στο ύψος του Λιτόχωρου, όπου το ανάγλυφο του βουνού διαγράφει στον ορίζοντα ένα εμφανές «V» ανάμεσα σε δύο σχεδόν ισοϋψείς κορυφές. Στο αριστερό σκέλος είναι η ψηλότερη κορυφή της Ελλάδας, ο Μύτικας («Πάνθεον» – 2.918μ) ενώ στο δεξιό, το Στεφάνι, («Θρόνος Διός» – 2.909μ) συνιστά την πιο εντυπωσιακή και απόκρημνη κορυφή του Ολύμπου, με τα τελευταία 200μ, που υψώνονται κατακόρυφα, να είναι τα πιο απαιτητικά στην ανάβαση.
Νοτιότερα, το Σκολιό ( 2η σε ύψος κορυφή με 2.912μ ), ολοκληρώνει ένα τόξο περίπου 200 μοιρών, με τις ορθοπλαγιές να σχηματίζουν στη δυτική πλευρά ως τείχος μια εντυπωσιακή βαραθρώδη αμφιθεατρική κοιλότητα βάθους 700μ και περιφέρειας 1.000μ, τα «Μεγάλα Καζάνια».
Στην ανατολική πλευρά των ψηλών κορυφών, οι απότομες πλαγιές τους σχηματίζουν παράλληλες ζωνοειδείς πτυχώσεις, τα «Ζωνάρια». Από εκεί, ακόμα στενότερες και απότομες χαρακώσεις, τα «Λούκια» οδηγούν στην κορυφή.
Στη βόρεια πλευρά, ανάμεσα στο Στεφάνι και τον Προφήτη Ηλία, εκτείνεται το «Οροπέδιο των Μουσών» στα 2.550μ ενώ νοτιότερα, στο κέντρο σχεδόν του ορεινού όγκου, συναντάμε το εκτεταμένο αλπικό λιβάδι της Μπάρας, σε υψόμετρο 2.350μ.
Οι πολλές χαράδρες και ρεματιές, δίνουν στον Όλυμπο μια εικόνα σπάνιας ομορφιάς. Χαρακτηριστικότερες χαράδρες αυτή του Μαυρόλογγου-Ενιπέα (14 χλμ) και του Μαυρατζά-Σπαρμού (13 χλμ), που ενώνονται σχεδόν στη θέση Μπάρα και «κόβουν» τον ορεινό όγκο σε δύο ελλειψοειδή τμήματα. Στους νότιους πρόποδες, η μεγάλη ρεματιά της Ζιλιάνας, μήκους 13 χλμ αποτελεί φυσικό σύνορο που χωρίζει το βουνό από τον Κάτω Όλυμπο. Επίσης υπάρχουν αρκετά βάραθρα καθώς και μια σειρά από σπήλαια, πολλά από τα οποία μένουν ακόμα ανεξερεύνητα.
Η φύση και η διάταξη των πετρωμάτων, σε συνδυασμό με το κλίμα ευνοούν την εμφάνιση πολλών πηγών, κυρίως κάτω από τα 2.000μ, μικρών εποχιακών λιμνών και χειμάρρων και ενός μικρού ποταμού, του Ενιπέα, που οι πηγές του βρίσκονται στη θέση Πριόνια και οι εκβολές του στο Αιγαίο.
Αρχαιολογικοί Χώροι
O Όλυμπος με τη μυστηριακή του γοητεία, προκαλούσε πάντοτε δέος και συγκίνηση στους ανθρώπους.
Mε κέντρο τον σπουδαίο Αρχαιολογικό Χώρο του Δίου, τα Αρχαία Λείβηθρα και το Κάστρο του Πλαταμώνα, αξίζει να γνωρίσετε πολλές άγνωστες πλευρές του βουνού, στους πρόποδές του, όπου βρίσκονται σπουδαία μνημεία του πολιτισμού και της φύσης.
Οι αρχαιολογικές σκαπάνες στο Δίον, την ιερή πόλη των Μακεδόνων – με πιο συστηματική εκείνη με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή – έφερε στο φως πολλά ευρήματα, τα οποία αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός λαμπρού πολιτισμού και μίας από τις σπουδαιότερες Μακεδονικές πόλεις.
Το Αρχαιολογικό Πάρκο του Δίου, περιλαμβάνει σημαντικά ευρήματα, καθώς και το Αρχαίο Θέατρο, όπου κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Ολύμπου, αναβιώνει η αρχαία τραγωδία, ενώ διεξάγονται και άλλες παραστάσεις.
Στα νότια του Δήμου βρίσκονται τα Αρχαία Λείβηθρα, τόπος ταφής του μυθικού Ορφέα, του πιο προικισμένου μουσικού της αρχαιότητας.
Επίσης, στα νότια ο επισκέπτης θα δει το Κάστρο του Πλαταμώνα, ένα από τα ωραιότερα και καλύτερα διατηρημένα κάστρα της Ελλάδας, το οποίο ανάγεται στην εποχή της Φραγκοκρατίας. Είναι χτισμένο στη θέση της αρχαίας Ηράκλειας, της πρώτης πόλης της Μακεδονίας.
Μουσεία, Τέχνες και Πολιτισμός
Φυσικά Αξιοθέατα
Το Βουνό
Ο συμπαγής ορεινός όγκος του Ολύμπου, δεσπόζει επιβλητικός στα όρια Μακεδονίας και Θεσσαλίας, με μια σειρά από ψηλές κορυφές που αυλακώνουν βαθιές χαράδρες, γύρω από τις οποίες εκτείνεται μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας. Για την προστασία της μοναδικής αυτής κληρονομιάς, ανακηρύχθηκε ήδη από το 1938 ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας.
Κάθε χρόνο χιλιάδες φυσιολάτρες επισκέπτονται τον Όλυμπο, για να θαυμάσουν από κοντά τη γοητεία της φύσης του και να χαρούν την περιήγηση στις πλαγιές του. Ακόμη περισσότεροι είναι οι ορειβάτες και αναρριχητές που συρρέουν από κάθε γωνιά του πλανήτη για την κατάκτηση των κορυφών του και κυρίως του «Μύτικα» την κατοικία των 12 ολύμπιων θεών.
Οργανωμένα ορεινά καταφύγια με ποικίλες ορειβατικές και αναρριχητικές διαδρομές βρίσκονται στη διάθεση των επισκεπτών που θέλουν να εξερευνήσουν τις ομορφιές του. Κλασική αφετηρία αποτελεί το Λιτόχωρο, στους ανατολικούς πρόποδες του βουνού, 100 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, όπου στις αρχές κάθε καλοκαιριού καταλήγει ο παγκοσμίως γνωστός Ορειβατικός Μαραθώνιος Ολύμπου.
Ο Εθνικός Δρυμός
Το υψηλότερο βουνό μας, η κατοικία των δώδεκα Θεών της αρχαιότητας, είναι και η πρώτη περιοχή για την οποία εφαρμόστηκε πριν από 80 χρόνια, ειδικό καθεστώς προστασίας στην χώρα μας, με την κήρυξή του ως Εθνικού Δρυμού το 1938.
Σκοπός της κήρυξης αυτής ήταν «…η διατήρηση στο διηνεκές του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, δηλαδή της άγριας χλωρίδας, της πανίδας και του φυσικού τοπίου, καθώς και των πολιτιστικών και άλλων αξιών της…». Επιπλέον, η ανακήρυξη του Δρυμού έγινε με σκοπό την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας, παράλληλα με την περιβαλλοντική εκπαίδευση του κοινού και την ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή.
Με ειδική νομοθεσία, έχει απαγορευτεί κάθε είδους εκμετάλλευση, στην ανατολική πλευρά του βουνού, σε έκταση 40.000 στρεμμάτων περίπου, που αντιπροσωπεύει τον πυρήνα του Δρυμού. Μια ευρύτερη περιοχή γύρω από τον πυρήνα, χαρακτηρίστηκε «περιφερειακή ζώνη του Δρυμού», ώστε η διαχείριση και εκμετάλλευσή της, να γίνεται με τέτοιον τρόπο, ο οποίος δεν θα επηρεάζει αρνητικά την προστασία του πυρήνα. Η ποικιλία των οικοτόπων του είναι εκπληκτική. Η έντονη ποικιλότητα του ανάγλυφου του Ολύμπου, ο διαφορετικός προσανατολισμός των πλαγιών, το πέτρωμα, το μεγάλο ύψος και η μικρή απόσταση των κορυφών από τη θάλασσα, δημιουργούν μεγάλη ποικιλία τύπων βλάστησης και βιοτόπων. Η σημασία του Δρυμού έχει αναγνωριστεί όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά στην υπόλοιπη Ευρώπη και παγκόσμια.
Το 1981 η UNESCO ανακήρυξε τον Όλυμπο «Διατηρητέο Οικοσύστημα της Παγκόσμιας Βιόσφαιρας». Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει συμπεριλάβει τον Όλυμπο στις «Σημαντικές για την Ορνιθοπανίδα Περιοχές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας». Έχει επίσης καταχωρηθεί στον κατάλογο του ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000, ως «ζώνη ειδικής προστασίας» και «τόπος κοινοτικού ενδιαφέροντος».
Σήμερα, μετά από ειδική μελέτη, ο Δρυμός έχει επεκταθεί σε μιαν έκταση 234.000 στρεμμάτων. Διοικητικά ο Δρυμός ανήκει στις Περιφερειακές Ενότητες Πιερίας και Λάρισας, η οριογραμμή του διατρέχει περιοχές του Δήμου Δίου – Ολύμπου και της Κατερίνης. Το χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκεται στα 600μ, ενώ η κορυφή του, ο Μύτικας στα 2.918μ.
Υπαίθριες Δραστηριότητες
Ο Δήμος Δίου – Ολύμπου αποτελεί έναν προορισμό, τον οποίο μπορεί να επισκεφθεί κανείς κάθε εποχή του χρόνου. Είναι ένας τόπος που συνδυάζει, μεταξύ άλλων, ορειβατικό, αρχαιολογικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό, θαλάσσιο, αλλά και γαστρονομικό τουρισμό.
Εκτός από τις επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, μουσεία, γραφικούς παραδοσιακούς οικισμούς, ο επισκέπτης μπορεί να λάβει μέρος και να απολαύσει πληθώρα άλλων χειμερινών και θαλάσσιων σπορ.
Ο Όλυμπος δίνει τη δυνατότητα να εξερευνήσει κανείς αυτό το μνημείο της φύσης και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές δραστηριότητες.
Για όσους λατρεύουν την ένταση και «φλερτάρουν» με την περιπέτεια, μπορούν να λάβουν μέρος σε δυναμικά σπορ, που ανεβάζουν στα ύψη την αδρεναλίνη και προσφέρουν αξέχαστες εμπειρίες.
Για όσους επισκέπτες θέλουν να θαυμάσουν το φυσικό κάλλος του Ολύμπου οι περιηγήσεις, πεζοπορίες και μία σειρά άλλων δραστηριοτήτων, θα τους δώσουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν αυτόν τον μαγικό τόπο, πλούσιο σε μύθους, παραδόσεις και ιστορία.
Οι απέραντες ακτές του Θερμαϊκού, επίσης, προσφέρουν ποικιλία θαλασσίων αθλημάτων.
Και για τους λάτρεις της γευσιγνωσίας, τα τοπικά εδέσματα, προϊόντα και βότανα του τόπου μας και του Ολύμπου, δεν θα αφήσουν κανέναν ασυγκίνητο.
